صنعت یکصد ساله نفت ایران، بزرگ ترین تکیه گاه اقتصاد کشور است. نفت، نه تنها در وزارتخانه، شرکت های اصلی و فرعی، پالایشگاه ها، اسکله ها و چاه های نفتی جریان دارد بلکه نگاه بزرگ ترین تا کوچک ترین نهادهای کشور و حتی منطقه و جهان را به خود معطوف داشته است و برای تداوم حیاتش دست سازمان ها و وزارتخانه های متعدد را در دست هم گذاشته تا همانند یک قرن اخیر، در گوشه گوشه ایران به تکاپو در آید.
از جمله سازمان هایی که نقش موثری در ادامه راه موفقیت آمیز نفت ایران دارند، وزارت صنایع و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران است.
مهندس صفر خلیل ارجمندی، معاون گسترش پروژه های صنعتی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، در گفت و گو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی منطقه ویژه ، به تشریح روند فعالیت های این سازمان در اجرای پروژه های عظیم صنعت نفت پرداخته و انجام این طرح ها را افتخاری بزرگ و چشمگیر برای ایران اسلامی توصیف کرده است که در ادامه محورهای اصلی گفت و گو با وی را می خوانید:
در آستانه بهره برداری از فازهای 6، 7 و 8 پارس جنوبی هستیم
مهم ترین وظیفه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، توسعه صنعت در کشور است. ماموریت این سازمان این است که در طرح هایی که بخش خصوصی نخواهد یا نتواند فعالیت کند، وارد شود و اجرای پروژه ها را به عهده بگیرد. یکی از این بخش ها، حوزه نفت و گاز است. بخش خصوصی برای ورود به این حوزه تمایل دارد، اما توانمندی لازم را ندارد، همچنین کارفرما از لحاظ منابع مالی، تکنولوژی و دانش به این بخش اعتماد لازم را ندارد و علاقه مند است با سازمان هایی کار کند که صلاحیت لازم را از همه جهات داشته باشند.
سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در حوزه نفت و انرژی فعالیت می کند و اولین پروژه این سازمان، اجرای فاز یک پارس جنوبی بود که چند سالی است به بهره برداری رسیده است.
تمام فعالیت های پالایشگاهی نفت در دو بخش دریا و خشکی انجام می شود. منظور از بخش دریا فاصله 100 تا 120 کیلومتری است که سکوهای تولیدی در آنجا مستقر می شوند و بسته به تولیدی پالایشگاه تعداد این سکوها معین می شود.
بخش خشکی فازهای 6 ،7 و 8 پارس جنوبی، مربوط به سازمان گسترش و نوسازی صنایع است که به وسیله یک کنسرسیوم به نام TIJD که دو شرکت ژاپنی، یک شرکت کره ای و ایدرو انجام شده است. مدت اجرای قرارداد 52 ماه بوده است (از سال 2003 تا سال 2008 ) ولی بخش دریایی این فازها به دلیل بروز مشکلاتی با تاخیر رو به رو شده است و هنوز به طور کامل آماده نیست، اما امیدواریم تا پایان شهریور اجرای کامل این طرح به اتمام برسد.
در فازهای 17 و 18 پارس جنوبی، 74/13 درصد پیشرفت کرده ایم
قرارداد اولیه فازهای 17 و 18 پارس جنوبی در سال 1385 منعقد شد.اجرای این دو فاز به عهده کنسرسیومی متشکل از شرکت های داخلی یعنی ایدرو، شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی و صندوق بازنشستگی صنعت نفت است که شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی انجام بخش دریایی طرح و ایدرو و صندوق بازنشستگی صنعت نفت انجام بخش خشکی را به عهده دارند که تاکنون 74/13 درصد در اجرای این فازها پیشرفت کرده ایم، اما از برنامه تعیین شده عقب افتاده ایم که دلایل آن را در سه بخش می توان خلاصه کرد.
نخستین دلیل عمده عقب ماندن از برنامه اصلی، به دلیل مهندسی FEED و BASIC طرح است. بازنگری و اظهار نظر در باره مدارک این بخش به عهده کارفرماست که باید در اکتبر 2007 کار را به اتمام می رساند، اما به دلیل بروز مشکلاتی عقب افتاد و هم اکنون شرکت انگلیسی WORLEY PARSONS در حال تکمیل برنامه پایه طرح است.
دومین دلیل بحث فاینانس پروژه است که به عهده کارفرما یعنی شرکت نفت و گاز پارس است که به دلیل برخی مسائل بین المللی هنوز انجام نشده است.
و اما موضوع افزایش قیمت و هزینه ها نیز از مهم ترین دلایل عقب افتادن اجرای به موقع این طرح عظیم است، زیرا قیمت های جهانی در دو سال اخیر به سه برابر رسیده است.
برای توسعه دو فاز پالایشگاهی 17 و 18 قراردادی به ارزش 2 میلیارد و 49 میلیون دلار برنده شدیم اما در حال حاضر برای اجرای طرح به سرمایه بیشتری نیازمندیم.
بخش عمده این میزان سرمایه مورد نیاز، صرف خرید تجهیزات پالایشگاهی مانند لوله ها و کمپرسورها خواهد شد، زیرا قیمت آنها نسبت به قرارداد اولیه دو تا سه برابر شده است و برای خرید آنها دچار کسری بودجه هستیم و این موضوع را طرفین قرارداد نیز قبول دارند اما هنگام پرداخت مبالغ مورد نیاز توجه لازم را نمی کنند.
پیشرفت 74/13 درصدی نیز مربوط به آماده سازی سایت، آماده سازی کمپ ها و دفاتر و خرید متریال مورد نیاز در بخش دریا و پیشرفت سکوها و ادامه فعالیت های مهندسی تفصیلی است، اما اکنون باید تمرکز خود را بر خرید تجهیزات معطوف کنیم که این خریدها نیز پروسه طولانی مدتی در حدود دو سال به طول خواهند انجامید.
در نهایت آن که سفارش دیرتر و مشکلات مالی بیشتر باعث تاخیر در انجام نهایی پروژه می شوند، در حالی که سال 2010 باید این پروژه ها را تحویل دهیم.
تامین تجهیزات از مسائل حل نشده و مهم فازهای پارس جنوبی است
قطر در مجاورت کشور ما قرار دارد که برای اجرای طرح هایش با شرکت های نفتی بزرگ قرار داد می بندد و ارزش این قراردادها در هر فاز پالایشگاهی بیش از 3 میلیارد دلار است، اما ما از استفاده از توان شرکت های قدرتمند غربی بی بهره ایم و سعی می کنیم با حضور بیشتر پیمانکاران داخلی این مسئله را جبران کنیم.
مسئله تامین تجهیزات پالایشگاه ها احتیاج به پیشرفت تکنولوژیک دارد که در طول 60 سال گذشته باید در کشور شکل می گرفت، با این حال در بهترین حالت توانسته ایم در پروژه فازهای 6، 7 و 8 پارس جنوبی، شرکت های ژاپنی و کره ای را وادار سازیم تا 60 درصد از تجهیزات مورد نیاز را با حفظ کیفیت از داخل تامین کنیم، زیرا تاکید وزارت نفت و سازمان گسترش و نوسازی صنایع بر استفاده از توان نیروهای داخلی است اما در حال حاضر یک سری از این تجهیزات قابل تولید در داخل کشور نیستند و به ناچار باید برای ورود آنها هزینه قابل توجهی صرف کنیم.
برای حل این مشکلات با وزارت نفت گفت و گو کردیم و در نتیجه آن به تفاهم هایی دست یافتیم. بر این اساس تصمیم گرفتیم تا فاینانس ها را به پرداخت داخلی تبدیل کنیم یعنی پرداخت از محل بودجه داخلی وزارت نفت باشد که در صورت تحقق این امر، تا پایان سال بیش از 20 درصد به 13 درصد پیشرفت اولیه خود خواهیم افزود.
فازهای 6، 7 و 8 پارس جنوبی افتخار کشورند
با محدودیت همکاری های خارجی فضا و فرصت برای سازمان های توانمندی مثل ایدرو و قرارگاه خاتم که در EPC مدیریت قوی دارند، مهیاست و وزارت نفت نیز توانمندی شرکت های داخلی را باور کرده و پروژه های بزرگ را به آنان واگذار می کند.
سازمان گسترش و نوسازی صنایع، پروژه های نفت را در مناقصه ها برنده می شود. اجرای طرح ها نیز تاکنون بازدهی خوبی داشته است.
فازهای 6،7 و 8 پارس جنوبی یک افتخار است، زیرا تنها پروژه ای است که دقیقا طبق برنامه پیش رفته و منحنی برنامه ها بر طبق پیش بینی ها حرکت کرده است. این طرح، پروژه فوق العاده قدرتمندی است. وزارت نفت و سایر تصمیم گیران باید دست در دست هم بدهند تا پروژه ها را به سرعت انجام دهیم زیرا تاخیر در پروژه ها به صرف هزینه های بالا و اضافی منجر می شود و این هزینه شامل پول، تجهیزات، انرژی و ... است در حالی که هر کدام از این پروژه ها در یک سال اول فعالیتشان تمام هزینه های خود را جبران می کنند.
خلا وجود شرکت های خارجی، فضایی استثنایی را برای کل شرکت های ایرانی ایجاد کرده است و ما باید از این فرصت را در راه خدمت به کشور حداکثر استفاده را ببریم.
تنها ورود به این پروژه ها و طرح ها مهم نیست بلکه مهم انجام صحیح طرح ها است. ما الان به راحتی می توانیم تمام کارهای مربوط به پروژه های وزارت نفت را با سرعت انجام دهیم. اینها باعث می شود که توانمندی های سازمان را افزایش دهیم و پروژه های خیلی خوبی را بگیریم. متناسب با توانمندی های اجرایی مان کار می کنیم و انجام به موقع کار برایمان مهم تر از گرفتن پروژه است، تمام تلاشمان روی پروژه های فعلی است اما بلافاصله پس از اتمام یک طرح برای پروژه بعدی کاندید می شویم.
صنعت نفت جایگاه ویژه ای در پروژه های ملی دارد
یکی از حوزه هایی که در کل کشور اهمیت دارد، بخش نفت و گاز است، زیرا درآمد اصلی مملکت است و ما همه سر سفره نفت نشسته ایم و باید از طریق همین نفت اقتصاد را شکل دهیم زیرا نفت علاوه بر آن که سطح فعالیت های مهندسی را ارتقا می دهد، شان مهندسی و فنی سازمان ها را بالا می برد و سبب درآمدزایی می شود.
ایران خودرو 500 تا 600 میلیون دلار در سال صادرات داشته، در حالی که ارزش صادراتی یک پالایشگاه 4 میلیارد دلار در سال است، علاوه بر آن یک مسئله ملی دیگر این است که الان ما در پارس جنوبی یک حوزه مشترک داریم هر چه ما برداشت نکنیم به نفع قطر است به خاطر آن که آنها پول خوبی به پیمانکاران خارجی و توانمندشان می دهند و به سرعت در حال برداشت هستند و حتی از مخازن ما به سمت قطر دارد مهاجرت صورت می گیرد.
همه اینها نشان می دهد ما باید به یک جدیت و همیت خاصی به پروژه های نفت و گاز نگاه کنیم زیرا این صنعت جایگاه ویژه ای در اقتصاد ملی دارد.
اتمام پروژه های پارس جنوبی در اولویت کاری سازمان گسترش و نوسازی صنایع است
اولویت ما اجرای فازهای 17 و 18 و اتمام فازهای 6،7 و8 پارس جنوبی است و در حال حاضر قراردادی برای کار در محدوده پارس شمالی منعقد نکرده ایم. در بخش های توسعه پارس شمالی پس از نهایی کردن این پروژه ها وارد خواهیم شد زیرا گرفتن قراردادها با شرایط فعلی به صلاح نیست به این دلیل که با مدتی تاخیر در انجام هر کدام از قراردادها قیمت ها دو برابر می شود.
اکنون تمرکزمان روی قراردادهای موجود است که ارزشی بیش از 6 میلیارد دلار دارند. معاونت گسترش پروژه های صنعتی، یک معاونت ستادی است یعنی ما سیاست گذاری را انجام می دهیم، به واسطه توانمندی ها و اعتباری که سازمان نزد کارفرمایان مختلف دارد قراردادها را می گیریم و در شرکت های مختلف عملیاتی و اجرایی مان اجرا می کنیم.
مهم ترین شرکت هایمان، پیدکو، آی پی ام آی، IOEC و شرکت مهندسین مشاورین صنعتی هستند الان در پیدکو حدود یک و نیم میلیارد دلار قرارداد داریم.
ارزش واقعی هر فاز پالایشگاهی 3 میلیارد دلار است
ارزش واقعی هر فاز پالایشگاهی 3 میلیارد دلار است؛ به عنوان نمونه، فازهای 6،7 و 8 پارس جنوبی بیش از 9 میلیارد دلار ارزش دارند.
همچنین، ارزش قراردادی فاز یک در زمان انجام پروژه 300 میلیون دلار بود که الان به 6 میلیارد دلار رسیده است. پروژه های صنعت نفت هم در محدوده پارس جنوبی هستند و هم در سایر نقاط کشور که از لحاظ قراردادی حدود 7 میلیارد دلار در حوزه نفت و گاز و انرژی قرارداد داریم و ارزش واقعی آن بیش از 3 برابر این میزان است، اخیرا هم قرارداد طرح ایران LNG را برنده شده ایم که حدود 700 میلیون یورو ارزش دارد.
راه برای ورود پیمانکاران داخلی به طرح ها باز است
وزارت نفت رویکرد خوبی را ایجاد می کند که البته تحت تاثیر شرایط خاص بین المللی است که برای کشورمان به وجود آمده و همچنین نرخ های بسیار بالا و استقبال نکردن شرکت های بزرگ بین المللی که باعث شده اقبال عمومی برای ورود پیمانکاران داخلی ایجاد شود.
البته پیمانکاران داخلی باید خود را در چند حوزه تقویت کنند. در بخش های مهندسی، خرید، تامین تجهیزات، تدارکات و ساخت و نصب و مدیریت خود را فعال کنند. قوی شدن در حوزه مهندسی توان مندی می خواهد که ما در این زمینه نیروهای خوبی داریم و توانمندیم.
در حوزه مهندسی خرید و تامین تدارکات نیروهای واجد شرایط داریم که قوی هستند ولی منابع مالی آنها ضعیف است. شرکت هایی که می خواهند وارد این بخش شوند باید بنیه مالی بسیار خوبی داشته باشد که اگر به هر دلیلی کارفرما نتوانست سر موعد هزینه های لازم را برساند طرح ها لغو یا متوقف نشوند.
در ساخت و نصب هم زیر ساخت هایمان بد نیست و شرکت های بزرگی مثل ماشین سازی اراک، آذراب و .. را داریم که بد نیستند اما بعضی از تجهیزات (30 درصد) همچنان در انحصار پیمانکاران خارجی است مثل کمپرسورهای فشار قوی ، الان توان ساخت اینها را نداریم و به این زودی هم وابستگی مان نسبت به این تجهیزات قطع نخواهد شد.
البته گام های زیادی برداشته ایم مثلا در سازمان گسترش صنایع یک شرکت به نام شرکت تامین تجهیزات نفت داریم که در زمینه کمپرسورها کار می کنند ولی همچنان تحت لیسانس یک شرکت دیگر هستند.
در هر صورت، شرکت های ایرانی باید در این سه حوزه خود را تقویت کنند درغیر این صورت گرفتن پروژه های بزرگ یک مقدار سخت می شود.
ورود به اصل 44 یک انتخاب استراتژیک است
ورود به اصل 44 از دیگر اولویت های سازمان گسترش و نوسازی صنایع است و یک انتخاب استراتژیک است زیرا شرکت های توانمند ما در بخش خصوصی بهتر می توانند فعالیت کنند به این دلیل با احتیاط بیشتری وارد پروژه ها می شویم زیرا در حال واگذاری این پروژه ها به بخش خصوصی هستیم.
وقتی یک شرکت را واگذار می کنیم تمام پروژه های آن نیز واگذار به بخش خصوصی می شود و تضمین انجام پروژه ها به عهده بخش خصوصی است.
قصد رقابت با بخش خصوصی را نداریم
هنگامی که صنایع بالادستی به خوبی توسعه می یابند توانمندی بخش خصوصی برای توسعه و پیشرفت صنایع پایین دستی بیشتر می شود زیرا ما قصد رقابت با بخش خصوصی را نداریم و جاهایی که بخش خصوصی توان انجامش را دارد، کنار می گذاریم و به کارهای سخت تر می پردازیم. به عنوان مثال در مناطق محروم کشور یا پروژه های بزرگ چند میلیارد دلاری که بخشی اش را باید به کارفرما ضمانت دهد و بخش خصوصی از عهده آن بر نمی آید، به همین دلیل سازمان ما وارد کلیت ها و بخش بالادستی می شود.
در مناقصه های جدید شرکت می کنیم
برای گرفتن یک میلیارد دلار قرارداد، در 10 تا 15 میلیارد دلار مناقصه شرکت می کنیم. یک سری مناقصه های خارجی هم داریم زیرا ما هم اکنون توانمندی صدور خدمات فنی و مهندسی را در سازمان گسترش داریم.
سازمان گسترش و نوسازی صنایع به مدیریت های قوی مجهز است؛ به همین دلیل می توانیم در مناقصه کشورهای مختلف شرکت کنیم.