هرساله در کشور ایران هفته آخر آذرماه به هفته «پژوهش و فناوری» نام‌گذاری شده است و دلیل آن تأکید بر اهمیت مقوله تحقیق و پژوهش در تعریف زیرساخت‌ها در علم و حتی واحدهای عملیاتی باشد. این مناسبت بهانه شد تا با خشایار شاهینی رئیس پژوهش و فناوری سازمان منطقه ویژه انرژی پارس دراین‌باره گفت‌وگو کنیم.
به‌عنوان یک مدیر علمی در منطقه‌ای صنعتی فکر می‌کنید پژوهش در منطقه ویژه پارس در چه جایگاهی قرار دارد؟
ما عمدتا پژوهش را در سه بخش تولید دانش، تولید فناوری و انجام مطالعه و پایش تعریف می کنیم. منطقه ویژه پارس که عمدتاً صنعتی است به دو گروه دولتی و خصوصی یا خصولتی تقسیم می‌شود. بخش دولتی شامل سازمان منطقه ویژه ،شرکت مجتمع گازی و نفت و گاز پارس و پایانه های نفتی هستند که از این بین سازمان منطقه ویژه پارس که متولی منطقه است و به دلیل ماهیت دولتی بودن ملزم به توجه به مقوله پژوهش است ، بیشتر به امور زیرساختی توجه می‌کند و سالانه اعتبار مشخصی را نیز به همین منظور از بودجه دریافت می کند . اما مأموریت اصلی بخش خصوصی که بخش مخمی صنایع تولیدی مستقر در منطقه را شامل می‌شود تولید است و دانش را نیز در راستای عمل به همین مأموریت به کار می‌گیرند و بخشی از این صنایع با دانشگاهها و مراکز علمی برای رفع مشکلات و برطرف کردن نیازهایشان تعامل‌هایی داشته‌اند که در سال‌های اخیر نسبت به گذشته این تعاملات بیشتر شده است و در حوزه فناوری به‌قدر رفع نیازهایشان موثر بوده و نتوانسته اند از آن جلوتر بروند.
* عمده طرح‌های پژوهشی ارائه و اجرایی شده توسط سازمان منطقه ویژه در چه حوزه‌ای بوده است؟
سازمان منطقه ویژه در حوزه ی پژوهش به خاطر نقش حاکمیتی به مقوله‌هایی می‌پردازد که وظایف ذاتی اش است . ازجمله این حوزه‌ها امنیت، انرژی، محیط‌زیست بهداشت، منابع انسانی و حوزه فرهنگی و اجتماعی بوده است.
* منطقه ویژه در نقش حاکمیتی چه تمهیداتی برای پرورش پژوهش، شناخت پژوهشگران برتر و استفاده از ایده‌های برتر انجام داده؟
با توجه به وظیفه ذاتی سازمان ، نمیتوان در حوزه حمایت از ایده های فناورانه مانور داد چراکه این مقوله به حوزه تولید مربوط می‌شود. اما کاره‌های حمایتی خوبی در سایر بخش ها انجام شده است. هرچند سازمان منطقه ویژه نقش مستقیمی در تولید ندارد اما میتواند به ورود و خروج دانش به منطقه کمک کند و همین امر از طریق هموار کردن مسیر حضور دانشگاهها، شرکت‌های دانش‌بنیان و گروه‌های ایده محور و شرکت‌های فناور در منطقه انجام می‌شود. با این رویکرد تا کنون هم حامی معنوی و هم حامی بوده ایم که در همین راستا تفاهم نامه اای متعددی با دانشگاهها و مراکز علمی تحقیقاتی متعقد کرده ایم . از دیگر موارد این است که سازمان منطقه ویژه از دوره نخست به‌عنوان حامی نمایشگاه ساخت داخل نفت ،گاز و پتروشیمی که دوره هفتم آن به‌تازگی برگزار شد حضورداشته و سه دوره نخست این رویداد که این روزها با حضور ۱۸۰ شرکت برگزار شد با همکاری پارک علم و فناوری در فضای متعلق به این سازمان برگزار گردید.
* در مصاحبه‌های رسانه‌ای خود اشاره به حرکت به سمت تعامل با شرکت‌های دانش‌بنیان داشته‌اید در این مقوله چه قدم‌هایی برداشته‌شده است؟
سازمان انرژی پارس بخشی از فضای اداری را که به آن نیاز داشت را به‌منظور توسعه علم و ترویج فناوری به پارک علوم و فناوری خلیج‌فارس اختصاص داد و چند شرکت دانش‌بنیان و فناور نیز در آن مستقر شدند و این کار به‌نوعی حرکت در جهت در تعامل مراکز علمی و صنایع محسوب می‌شود. البته پیش‌ازاین نیز در مدیریت پژوهش دفتری را در اختیار پارک علم و فناوری قرار داده بودیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان که نیاز به استقرار در منطقه دارند از این دفتر به‌عنوان پایگاه استفاده کنند.
به‌جز موارد گفته‌شده این سازمان برای توسعه حضور شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور به بازار آن‌ها نیز اهتمام جدی داشته و تسهیلاتی به همین منظور در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
* همچنین از خلأ نزدیکی صنعت و علم به‌عنوان یک ضعف یادکرده بودید. برای رفع این کاستی آیا اقدام مشخصی انجام‌گرفته است؟
ازجمله ضعف‌های صنعت ما این است که صنعت جوانی نیست و قطعات فرسوده و در معرض آسیب جدی و فرسودگی هستند و هرلحظه ممکن است نبود تجهیز یا دستگاهی بخشی از صنعت را از مدار خارج کند و منطقی است که دغدغه متولیان صنعت استمرار تولید و دراختیار داشتن قطعات یدکی است . از سوی دیگر دانشگاه در فضای خود علاقه‌مند به دستیابی به بالاترین فناوری است که هرچند اقدامی ارزشمند است اما پیشروی دانشگاه باعث فاصله آن با صنعت می‌شود که انتظار می‌رود دانشگاهها به سمتی حرکت کنند که بتوانند مشکل صنعت را مرتفع کنند. برای نیل به نزدیکی این دو ارگان ، ما در منطقه میزبان دومرکز دانشگاهی نفتی هستیم که یکی دانشگاه صنعت نفت که در قالب تفاهم‌نامه با سازمان منطقه ویژه دوره های آموزشی برگزار می‌کند و دیگری پژوهشگاه صنعت نفت است که با هیئت‌علمی بسیار قوی و پژوهشکده های مجهز در چند سال گذشته بر مشکلات جاری منطقه تمرکز کرده و از امتیازاتش تجاری‌سازی است که میتواند کالا، تجهیز، کاتالیست یا هر چیز دیگر را که ارزش تجاری‌سازی دارد را تولید کند و این امر باعث شده در چهار یا پنج سال گذشته این خلأ پر شود. همکاری با دانشجویان مقطع ارشد و دکتری برای فراهم کردن زمینه انجام کار تحقیقاتی از دیگر کارهاست که در قالب همکاری با دانشگاهها توسط منطقه ویژه پارس انجام و حمایت می‌شود. افزون بر آن در قالب های فرصت مطالعاتی و پژوهانه نیز با دانشگاهها همکاری داریم.
* صحبت به حضور دانشجویان در مناطق صنعتی رسید، در بحث راهیان پیشرفت مشارکت سازمان شما چگونه بوده است؟
بحث راهیان پیشرفت در منطقه ویژه پارس چیز تازه‌ای نیست و در سال‌های ۹۴ تا ۹۶ نیز میزبان افزون بر یک هزار و ۲۰۰ دانشجو در منطقه بودیم که کار هماهنگی برای ورود به صنعت را انجام می‌داده و کماکان انجام می‌دهیم. باوجوداینکه تمرکز ما در بحث راهیان پیشرفت بیشتر دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری رشته مرتبط با صنعت است اما پذیرای گروه‌های مختلف با گرایش‌های متفاوت هستیم.
*در مدت اخیر آیا منطقه ویژه پارس در عرصه پژوهش دستاوردهایی داشته‌اند (طرح برتر، پژوهشگر شاخص)؟
ما در پنج سال اخیر پروژه هایی تعریف کردیم که یا درباره مشکلات و نیازهای مهم منطقه باشد و یا اینکه یک الزام بالادستی داشته باشد و مطالعات کتابخانه‌ای را در حال حاضر در دستور کار نداریم و هم اکنون بیش از . در دو سال اخیر دو کار عمده پژوهشی انجام‌شده یکی جانمایی و طراحی مفهومی مرکز جامع مدیریت پسماند صنعتی بوده که با ورود سرمایه‌گذار کار در محل در حال انجام است و مشابه این کار برای پسماندهای شهری نیز انجام گرفت و قرار است محل دپو متفاوتی در منطقه جانمایی و احداث شود.
در حوزه محیط‌زیست نیز پروژه‌های متعددی تعریف که بخشی به پایان رسیده و برخی در حال انجام است. بخصوص در حوزه پایش آلاینده هوا که حوزه بسیار گسترده و متنوعی است سه یا چهار پروژه تعریف‌شده که تا پایان امسال به مرحله انعقاد قرارداد خواهد رسید. همچنین پروژه پایش زیستگاه اکولوژی جانوری ساحل، دریا و خشکی نیز در حال اجرا است. در حوزه انرژی نیز دو پروژه تعریف شده که آن‌هم تا پایان سال به انعقاد قرارداد منجر می‌شود. یکی دیگر از دغدغه‌ها در بحث سرمایه‌گذاری است که طرح مطالعاتی رفع موانع تولید نیز پیگیری و مجوزهای لازم اخذشده و تادو ماه آینده شاهد انعقاد قرارداد خواهیم بود. از دیگر کاره‌ای زیربنایی انجام‌شده که به دلیل نیاز صنایع بوده ایت، تسکیل و راه‌اندازی شورای عالی پژوهش ، نوآوری و تجاری سازی منطقه ویژه پارس با حضور متولیان امر اعم از شرکت‌های خصوصی و دولتی بوده است که از اهداف این شورا میتوان به ایجاد هم‌افزایی و همراهی و کمک به متولیان در منطقه اشاره کرد.
در لیست کاره‌ای انجام‌شده اقدامی جدید و نوآورانه هم وجود داشته است؟
ما در حوزه پژوهش از زاویه دیگری هم نگاه کردیم و آن‌هم این بود که باوجوداینکه دستگاه بالادستی هستیم ما نیز می‌توانیم وارد عرصه ساخت بار اول شویم و دستگاه جدیدی به‌عنوان تولید داشته باشیم و با کمک همکاران واحد HSE یک مورد شناسایی شد و در حوزه انجام کار مقرر شد در هفته پژوهش با حضور شرکت دانش‌بنیان مجری پروژه و مدیرعامل محترم سازمان منطقه ویژه انرژی پارس تفاهم‌نامه ساخت و خرید در قالب ساخت اول منعقد شود.
و در پایان اگر حرکتی و یا مطلبی باقیمانده که فکر می‌کنید میتوان به‌صورت ویژه در رسانه انعکاس داشته باشد بفرمایید.
حوزه پژوهش با همه توانمندی‌ها و با همه بضاعت علمی بسیار خوب در سطح همکاران پژوهشی من در ادارات پژوهش. فناوری، نوآوری، تحقیق، توسعه و تجاری‌سازی در سطح منطقه دارد، به نظر می‌رسد در سطح شرکت‌های خصوصی متطقه آن‌چنان‌که باید موردتوجه قرار نمی‌گیرد . برای نمونه زمانی که از شرکت‌ها خواسته شد نیروی دانشی برتر و شرکت دانش‌بنیانی که بیشترین همکاری را در سال ۱۴۰۱ داشته
معرفی کنند، بیشتر از ۳۰ درصد شرکت‌های فعال در سطح منطقه در این حوزه مشارکت نکردند و این نشان می‌دهد که شاید حوزه پژوهش برای شرکت‌های منطقه دارای اولویت نیست . حتی مکاتبه کردیم که طبق قانون جهش تولید هزینه کرد در حوزه پژوهش میتواند به عنوان اعتبار مالیاتی در نظر گرفته شود. انتظار داریم مدیران عامل سطح منطقه نگاه مهربانانه تری داشته باشند . پژوهش در بسیاری مواقع که صنعت در مواقع مختلفی که در حوزه‌های مختلف همچون منابع انسانی متوقف شده در قامت ناجی درخشیده است.